Çocuklarla Sağlıklı İletişim Nasıl Kurulur?

Aile, çocukların temel davranış özelliklerini kazandığı ve iletişim kurmayı öğrendiği yerdir.  Anne ve baba, çocuklar için hayattaki en önemli rol-modeldir. Bu nedenle onların sahip olacağı iyi iletişim becerileri çocukları tarafından da benimsenecek ve onların, arkadaşlarıyla ve toplumdaki diğer bireylerle sağlıklı iletişim kurmalarını sağlayacaktır. Birçok anne baba çocuğuyla gerektiği kadar konuştuğunu ve onu dinlediğini savunur. Peki kaçımız onları dinliyor, onlarla sağlıklı bir iletişim kurabiliyoruz?

Çocuklarla sağlıklı iletişim kurabilmek çocuğun benlik değerini, özgüvenini artırır. Her ailenin problem çözme becerileri, iletişim tarzları, ebeveynlik stilleri ve stresle başa çıkma yöntemleri farklıdır. Çocuk ailenin sahip olduğu bu kaynaklardan beslenerek sorun çözme becerilerini, iletişim tarzını geliştirir. Dolayısıyla ebeveynlerin çocukla kurduğu iletişimin kalitesi ve niteliği çocuğun iletişimine, kendine ifade ediş biçimine yansımaktadır.  Peki çocukların gelişimi için bu denli önemli olan sağlıklı iletişimi nasıl kurabiliriz yakından inceleyelim.

1.Beden diliniz ve cümlelerinizi uyumlu ve etkin kullanın

İletişim sırasındaki, ses tonumuz, yüz ifadelerimiz, jest ve mimiklerimiz en az konuştuklarımız kadar önemlidir. Dilimiz başka, yüzümüz başka söylüyorsa çocuklar bunu hemen fark eder. Bu durum hem çocuğun güvenini sarsar hem de ikileme düşmesine neden olur. Bu nedenle çocuklarla iletişimde kullandığımız sözcükler kadar beden dilimize de önem vermeliyiz.

Örneğin sürekli olarak ders çalışmayan ve ödevlerini erteleyen bir çocuğu annesi ‘Ders çalışmak zorundasın, çalışmazsan telefonunu alırım, hafta sonu dışarı çıkamazsın, seni babana söylerim’ gibi ifadelerle uyarıyor ve bunu yüksek sesle, kızgın bir yüz ifadesi ile yapıyor. Bunun çocuktaki yansıması ise pek iç açıcı değil. Çünkü anne sadece çocuğa yapmadığın şeyin sonucunu söylüyor; ama yaparsa sonucun ne olacağını ya da bu sonuçtan çocuğun nasıl etkileneceğini söylemiyor. Bu olumsuz örneği olumluya çevirelim ve aynı durumda çocuğu ile sağlıklı bir iletişim kuran annenin neler söyleyeceğine bakalım. ‘Ders çalışmaya devam etmezsen derslerinde istediğin başarıyı yakalayamayabilirsin. Biraz daha ders çalışmak için gayret etmeye ne dersin?.’Anne bunu söylerken çocuğa şu mesajları veriyor. ‘Ders çalışmakla ilgili karar verme yetkisi sana ait. Ben sadece seni olabilecek sonuçlarla ilgili uyarıyorum ve duygularımı ifade ediyorum.’ Çocuk ders çalışmaya devam etmezse ve derslerinde başarısız olursa kendi kendini cezalandırmış olacak. Annenin fazladan bir yaptırım uygulamasına gerek kalmayacak. Bu ve bunun gibi örneklerde çocuklara yaptıkları davranışın sonuçlarına katlanma becerisini kazandırmış oluyoruz. Gördüğünüz gibi anne kızmadı, tehdit etmedi, sadece uyardı, neden sonuç ilişkisi içinde olabilecekleri anlattı.

2.Sevgi dilini kullanın

Çocuklar duygu ve düşüncelerini olduğu gibi açıklarlar. Ancak ebeveynleri tarafından “Sus, ayıp, bir daha duymayayım” diyerek azarlanıp, susturulan çocuk, gerçekleri söylemenin kendine zarar verdiğini görerek duygularını gizlemeyi öğrenir. Böylece çocuk insan ilişkilerinde içtenlikten uzaklaşır.Çocuklarını her davranışını eleştiren, kınayan, onların duygu ve düşüncelerini önemsemeyen, küçümseyen ebeveynler; tedirgin, kendine güvenmeyen ve kendine saygısı az bireyler yetiştirirler. Çocuğun duygu ve düşüncelerini ifade etmesi için cesaretlendiren, ifade ettiği duygulardan dolayı onu azarlamayan, kınamayan ebeveynler; kendine güvenen ve saygı duyan ve insan ilişkilerinde başarılı bireyler yetiştirirler. Çocuklardaki davranışlar, olumlu ve yapıcı yönde biçimleyen “sevgiye” dayalı tutum ve olumsuz/yıkıcı yönde biçimleyen “öfke” ve “nefrete” dayalı tutum ile biçimlenir. Bu nedenle kullanacağımız dil çok önemli.

3. Sen dili değil, ben dili kullanın

Yine yetişkinler olarak sıklıkla yaptığımız bir hata iletişimde çokça sen diline yer vermektir. Çocuklar ise olumsuz örneklere maruz kalmadıkça iletişimde ben dilini kullanırlar. Örneğin;“yine odanı toplamamışsın, yeter artık sorumsuzluğun!” tamamıyla sen diliyle kurulmuş bir cümledir. Bu ifadeler yargı, eleştiri, memnuniyetsizlik içermektedir. Sen dili çoğunlukla suçlayıcı bir mesaj barındırır.

Suçlanmak ise karşı tarafı kendini aklamak ve korumak yönünde tetikler. Suçlanan bir birey veya çocuk kendini korumaya alır ve tüm kaynaklarını kullanarak savunur. Dolayısıyla bu noktada mantığa bürüme, yalan söyleme gibi istemediğimiz davranışlar görülebilir. Bunun yerine iletişimde ben dilini kullanmak ise empatiyi artırır ve çocuklarla sağlıklı iletişim kurmayı destekler.

Örneğin; “Odanı toplamadığını gördüm. Odanı böyle görmek beni üzüyor. Her gün odanı toplamak için çok uğraşıyorum; bu beni yoruyor ve üzüyor. Odanı toplarken bana yardımcı olman daha az yorulmamı sağlar. Bu davranışın beni çok mutlu eder.” Bu konuşmada ise yargı yok, suçalama yok aksine duygu ve düşüncelerin sağlıklı bir şekilde paylaşımı var Böyle olunca çocuk kendini savunmak veya korumak yerine ebeveyniyle empati kurar. Böylece iletişim daha sağlıklı hale gelir.

  4. İyi bir dinleyici olun

Anne-babalar, doğru konuşma tekniğine sahip olmanın yanı sıra iyi bir de dinleyici olmalıdır. Çocuğu dinlerken, onun sözel ifadelerini algılamaya çalışarak vücut dilini gözlemlemeli, duygu ve düşüncelerini anlamaya çalışılmalıdır. Onunla; güvene dayalı, açık ve etkili bir iletişime geçebilmek için, arada güven bağı oluşturulmasına özen göstermelidir. 

5. Kısa ve basit cümleler kurun

Çocuğunuzla konuşurken uzun cümleler ve karmaşık kelimelerden ziyade, kısa ve basit cümlelerle derdinizi anlatmaya çalışın. Doğallığınızdan ödün vermemeye gayret gösterin. Uzun açıklamalar ve karmaşık kelimeler kullanmak, çocukta istediğiniz algıyı oluşturmaz. Çocuğunuzun gözünde çok bilen, sürekli nasihat eden biri haline gelmeniz, çocuğun zaman içerisinde sizi daha fazla dinlememeye teşvik edebilir. Ayrıca çocukta "bilmiyorum algısı" oluştururken, kendisini değersiz hissetmesine sebep olabilirsiniz.

Farklı konularda da destek almak istersen yanındayız! Türkiye’nin en büyük YKS koçluk kurumu olarak ücretsiz deneme görüşmesine hemen buradan başvurabilirsin. Türkiye’nin en başarılı öğrenci topluluğunda seni de görmek istiyoruz!